Тековната пандемија предизвикана од новиот коронавирус – САРС-КоВ-2 – доведе до ескалација на бројот на УВ ламби што се продаваат за да се убие овој вирус. ICNIRP (меѓународна комисија за заштита од нејонизирачко зрачење) не препорачува луѓето да користат вакви светилки во домот или на друго место.
УВ-зрачењето е класифицирано во три различни бранови должини кои имаат нешто поинакви биолошки ефекти:
1. УВЦ: 100 до 280 nm – наречено „гермицидно“ зрачење поради неговата способност да убива бактерии и да деактивира вируси.
УВЦ може да предизвика повреда на кожата (на пр. Еритема, позната и како изгореници од сонце) и око (т.е. воспаление на рожницата или фотокератитис). УВЦ светилките што се користат за дезинфекција може да претставуваат потенцијални здравствени и безбедносни ризици во зависност од УВЦ брановата должина, дозата и времетраењето на изложеноста на зрачење. Ризикот може да се зголеми доколку единицата не е правилно инсталирана или се користи од необучени лица.
-Директното изложување на кожата и очите на УВЦ зрачење од некои УВЦ ламби може да предизвика болна повреда на очите и реакции на кожата слични на изгореници. Никогаш не гледајте директно на изворот на УВЦ ламба, дури и накратко.
-Некои УВЦ ламби генерираат озон. Вдишувањето во озон може да биде иритирачко за дишните патишта, особено за луѓе кои имаат астма и други заболувања на дишните патишта
-УВЦ може да деградира одредени материјали, како што се пластика, полимери и обоен текстил.
-Некои УВЦ ламби содржат жива. Бидејќи живата е токсична дури и во мали количини, потребна е голема претпазливост при чистење на ламбата.
2. УВБ: 280 до 315 nm – бранова должина , тоа е помалку ефикасно од УВЦ при тоа и е поопасно за луѓето отколку УВЦ зрачењето.
Затоа што УВБ зрачењето може да навлезе подлабоко во кожата и окото. УВБ е познато дека предизвикува оштетување на ДНК и е фактор на ризик за развој на рак на кожата и катаракта.
3. УВА: 315 и 400 nm – бранова должина, УВА-зрачењето е помалку опасно од УВБ-зрачењето.
Значително (приближно 1000 пати) е помалку ефикасно од УВБ или УВЦ-зрачењето при инактивирање на други вируси на САРС. УВА е најмногу поврзано со стареење на кожата; може да предизвика други ефекти во зависност од добиената доза и присуството на каков било фотосензибилизатор, исто така придонесува за ризик од рак на кожата
Ефективност на УВЦ ламби:
Ефикасноста на УВЦ ламбите во убивање на вирусот САРС-КоВ-2 е непозната бидејќи има ограничени објавени податоци за брановата должина, дозата и времетраењето на УВЦ зрачењето потребни за инактивирање на вирусот САРС-КоВ-2. Важно е дека, генерално, УВЦ не може да убие вирус или бактерија ако не е директно изложена на УВЦ. Со други зборови, вирусот или бактеријата нема да бидат деактивирани ако се покриени со прашина или земја, сместени во порозна површина или на долната страна на површината.
Не сите УВЦ ламби се исти!
Светилките може да испуштаат многу специфични UVЦ бранови должини (како 254 nm или 222 nm), или може да испуштаат широк опсег на UV-бранови должини. Брановите должини што ги емитира светилката можат да влијаат на ефективноста на ламбата при деактивирање на вирус и може да влијаат на здравствените и безбедносните ризици поврзани со ламбата. Некои светилки испуштаат повеќе видови бранови должини.
Постојат некои докази дека овие ламби, со бранова должина од 222-nm може да предизвикаат помала штета на кожата, очите и ДНК од брановата должина од 254 nm. Поновите светилки што стануваат достапни емитуваат главно 222 nm и се смета дека се помалку опасни за кожата и очите. Сепак, овие светилки сè уште не се широко достапни и потребна е претпазливост бидејќи постојат докази дека некои модели можат да имаат помали емисии и подолги бранови должини кои се поопасни.
Опасност и ризици од УВ ламби
Изложеноста на клетките на кожата на високо ниво на УВ зрачење има штетни здравствени ефекти. УВ ламбите создаваат светло зрачење од ултравиолетово преку видливо до инфрацрвено зрачење. УВ зрачењето не може да се види и не се чувствува веднаш но штетно е и за очите и за кожата. Интензивно изложување на УВ може да предизвика воспаление на рожницата (надворешната површина на окото или фотокератитис) и оштетување на мрежницата (задниот дел на окото). Долготрајната изложеност предизвикува дегенеративни промени како што се несакан раст на ткивото на рожницата, непроsирност на леќата позната како катаракта, дегенерација на мрежницата и разни карциноми на окото.
Ефектите врз кожата се од два вида: акутни и хронични. Акутните ефекти се појавуваат за неколку часа на изложеност, додека хроничните ефекти се долготрајни и кумулативни и може да не се појавуваат со години. Акутен ефект на УВ зрачење е црвенило на кожата наречено еритема (слично на изгореници). Хронични ефекти вклучуваат забрзано стареење на кожата и рак на кожата.
Заштита од штетноста на УВ зрачењето
За работници во затворени простории изложени на вештачки извори како што се ламби кои емитуваат УВЦ за стерилизирање или УВ ласери, безбедносните мерки на претпазливост вклучуваат структурни мерки, административни контроли и опрема за лична заштита. Индивидуалните работници треба да бидат целосно свесни за ризиците од прекумерно изложување на УВ зраци.
Објектите кои користат вакви ламби треба да ги следат следните мерки за заштита:
1. Поставување на етикети на панели или врати за предупредување дека во близина има УВ ламби
2. Инсталирање на штекери надвор од просторијата каде што се вклучени УВ ламбите при што ламбите ќе се исклучуваат од надвор и притоа нема да има пристапност во просторијата додека ламбите светат
3. Упатства за персоналот : никогаш да не гледа директно во УВЦ светлото без соодветна заштита на очите.
4. Да се направи политика на работа каде персоналот никогаш нема да влегува во просторијата каде што се активни УВЦ ламбите. Доколку е апсолутно потребно да се влезе , персоналот треба да носи опрема за лична заштита, вклучувајќи и заштитни очила за УВ зраци, УВ штитови за лице, облека со долги ракави, цврсто плетена, што покрива голем дел од телото и ракавици.
